Zolang het schaakspel bestaat, bestaat ook het schaakprobleem. Hoe vaak gebeurt het niet dat je achter het bord zit en denkt: als dat stuk er nou niet stond, dan had ik een mooie combinatie. Ziehier de oplossing: het schaakprobleem. Een schaakprobleem is een bedachte stelling met een opgave. In deze stelling zit vaak een gedachtegang, een thema opgesloten.

Het meest bekend zijn de schaakproblemen uit Schakend Nederland, het huidige Schaakmagazine. Vroeger waren er ook kranten met een schaakrubriek waarin schaakproblemen waren opgenomen, maar deze rubrieken zijn in de loop der jaren grotendeels verdwenen.

De ‘eenvoudigste’ schaakproblemen zijn die waarin wit mat geeft in twee zetten (#2). Deze tweezetten tonen slechts een klein deel van de mogelijkheden binnen de gehele schaakproblematiek. Die kent namelijk de volgende onderdelen.

Orthodoxe schaakproblemen: dit zijn schaakproblemen waarin wit mat geeft in een bepaald aantal zetten. Ook eindspelstudies behoren tot het orthodoxe genre.

Heterodoxe problemen: hieronder vallen helpmats, zelfmats en fairychess (sprookjesschaak). Bij deze typen schaakproblemen wordt afgeweken van de normale (partij)schaakregels. Dit loopt uiteen van gewijzigde spelvoorwaarden, aanpassing van het bordformaat of gebruik van stukken met een ongebruikelijke loop. Ook voor deze categorieën zijn handleidingen gemaakt. Het fairychess heeft een enorm bereik. Er bestaan nu ongeveer 800 spelvoorwaarden en 1800 verschillende schaakstukken! Je zult begrijpen dat hiermee eindeloos gecombineerd kan worden.

Retro’s: bij deze probleemvorm wordt teruggegrepen op de voorgeschiedenis van de getoonde stelling. Het bekendst zijn de bewijspartijen. Hierin wordt gevraagd hoe de getoonde stelling in X zetten is ontstaan. Aan jou de taak het spelverloop te achterhalen.

Reconstructie: een echte puzzelvorm. Je krijgt de oplossing te zien en aan de hand daarvan moet je de bijbehorende probleemstelling vinden. Het is de kunst dit met zo min mogelijk materiaal, zo economisch mogelijk te doen.

Al deze vormen van schaakproblematiek worden opgenomen in ons tijdschrift “Probleemblad”. In de loop der jaren zijn enkele handleidingen geschreven die je verder op weg kunnen helpen.